Etimoloji A harfi ile ... II

Aden E.DİN. (Süm.), edinnu(Akad.)

E.DİN: Adil / dürüst Olanlar’ın evi (Bak ev.)

Din: adil olanlar. (Bak: din.) Sitchin

e.din: adillerin evi. Sitchin

Kutsal Kitap; Yaratılış 8: de Rab Tanrı Doğuda, Aden’de bir bahçe dikti. Yarattığı Adem’i oraya koydu. 9: Bahçede iyi meyve veren türlü türlü güzel ağaç yetiştirdi. Bahçenin ortasında yaşam ağacıyla iyiyle kötüyü bilme ağacı vardı. 10: Aden’den bir ırmak doğuyor, bahçeyi sulayıp dört kola ayrılıyordu. 11: İlk ırmağın adı Pişon’dur. Altın kaynakları olan Havila sınırları boyunca akar. 12: Orada iyi altın, reçine ve oniks bulunur. 13: İkinci ırmağın adı Gihon’dur, Kuş sınırları boyunca akar. 14: Üçüncü ırmağın adı Dicle’dir (bak), Asur’un doğusundan akar. Dördüncü ırmak ise Fırat’tır.(Bak) 15: Rab tanrı Aden bahçesine bakması için Adem’I oraya koydu. 16: Ona, “Bahçede istediğin ağacın meyvesini yiyebilirsin” diye buyurdu, 17: Ama iyiyle kötüyü bilme ağacından yeme. Çünkü ondan yediğin gün kesinlikle ölürsün.”

….Malum hikayeden sonra;

23: Böylece Rab tanrı, yaratılmış olduğu toprağı işlemek üzere Adem’I Aden bahçesinden çıkardı. 24: Onu kovdu. Yaşam ağacının yolunu denetlemek için de Aden bahçesinin doğusuna Keruvlar (kanatlı doğa üstü varlıklar ve bunların heykelleri) ve her yöne dönen alevli bir kılıç yerleştirdi. Kutsal Kitap.

E.DİN yerleşimi Mezopotamya’da Enlil’in hakimiyet bölgesinde idi.  Dünyalılar ! (ilkel işçiler) yaratılmadan önce buradaki işleri Anunnakiler yapıyordu. Onların şikayetleri üzerine Enlil, Ea’nın itirazlarına ragmen, zorla bazı ilkel işçileri aldı ve onları E.DİN’e (Dürüst olanların Evi’ne / tanrıların evine) getirdi.  Bu olay Kutsal Kitapta şöyle anlatılır: “ve Rab adamı aldı, baksın ve onu korusun diye Aden’deki bahçeye koydu.”

eden/edin (süm.); cennet, ova

eden/edin; ova, kır, alan, bozkır, yöre. Akad. edinum. SNAX.

eden  "Steppengebiet" sēru. SUZE

TASD.

edinu e-di-in  EDIN

.  TASD

edinu: plain; lex*; Süm. Lw. E-di-in EDIN = e-di-nu. TASD

edinu   desert , steppe. See also : idīnu. AKDI

eden wr. eden "back, upper side" Akad. şēru

eden wr. eden "plain, steppe, open country" Akad. edinu. TPSD.

eden Türk dili. Çadırın döşenmesi (Kazak), ADAN çadırın altı, temeli (Çağatay). Olcas

 ^ĝiškiri₆ gig₂ edin e₂-še₃ sig₉-ga-bi. ETCSL C.2.1.7-779

am babbar-gin₇ edin sug₂-da. ETCSL C.4.80.2-89

edin u₂-šim-gin₇ du₃-a ḫe₂-ĝal₂ sa₂ bi₂-in-dug₄. ETCSL C.1.1.3-361

ki-bi-ta edin-ta ba9-ra2-a-bi. ‘Oradaki ovadan geçmek/ ayrılmak..’. ETCSL c.2.2.2-297

gu maš₂-anše edin-na la₂-a. ‘Çiftlik hayvanları ovaya yayılmış’. Silindir A. 14-24

anše edin-na-gin7. ‘ovadaki eşek gibi’. ETCSL.   c.2.4.1.1-183.  Bkz; cennet, cehennem

Aden, cennet, cehennem gibi sözcüklerin kökeni Sümerce e-din (adil, dürüst olanların evi/yeri), eden’dir . cennet ve cehennem kavramları bu kökten türemiş ve yayılmıştır.

abla aba : abla. ET. aba, OT. aba, ana. Kürt. aba, abla. Zaza. aba, abla, anne. Kırg. epe, ebe. Çuv.  appa abla. TUGÜ

abla BTü aba < çoc ab-ba. NETS

aba    1. Abla, büyük kız kardeş. 2. Anne. 3. Üvey anne, analık. 4. Büyükanne, nine, anneanne. 5. Kaynana. 6. Yenge. 7. Teyze. 8. Hala. 9. Yetişmiş, bulûğa ermiş küçük kız kardeş. 10. Hanım, hanımefendi. 11. Baba. BTSÖ 

aba/abla Moğ. Anne, abla, baba. Asya Türkçesinde aba sözcüğünün hanım, abla, kadın, büyük kızkardeş benzeri anlamları vardır. İZEY

Bkz; aga, ağa, ahi,  ana, anne, baba, ata, dede,  ebe,  emmi, mama,  pap,  ümmü, ümmet, valide

adar yörs. mart < Ar. ‘adar mart < Akad. adaru mart, 12. Babil ayı > İbr. adar, Kürtçede de adar mart olarak geçer. Şimşek

adar yör. mart < Ar. adar ‘mois de mars’. Kürtçede de adar mars olarak geçer. EREN

aga, ağa 3

; (Süm.) ağabey, baba,bey, beylik, efendi, komutan, kurum başı, askeri vali, yüksek rütbeli. Akad. agu

aga-uş koruyucu, asker. SNAX

ag: (Süm: taç).Beordern. Befehl. Emir vermek. Friedrich Delitzsch. Turan dilinde aka (Gerey)

aga(₃)  "Hinterseite/kopf"  s. a-ga.

aga₃ "Krone" # aga "crown, couronne, tiara, Jünger.SUZE

aga/ağa moğ. Aga/aka (büyük kardeş, ağabey, büyük, ileri gelen kimse, saygın, etkili kimse. İZEY

ağa ‘Ağa, ağabey’

                Moğ.     ăķă, aga

                Mançu. aga ‘ağabey’

                Kore. aga ‘çocuk’

                Uyg. tağa, aga, age

    Fars. ağa ‘büyük efendi’, amir, reis, bey.

                Kürt. ağa, axa

                Zaza. Axa, axayey. TUGÜ

ağa / aga ‘aile ve cemiyet içinde saygı ile anılan erkek’ < Mo. Aka ‘ağabey’. Tietze

aga, aga₃  (Old Akkadian, Ur III, Old Babylonian) wr. aga; "tiara, crown" Akad. agû

ağa ağabey, a abi aka  Moğ.  1. büyük erkek kardeş, 2. bir saygı unvanı. Alıntı yönü açık değildir. NETS. Alıntı yönü bizce gayet açıktır. Köken Sümercedir.

­ak῾a elder brother: Tung. *akā / *kakā; Mong. *aka; Turk. *(i)āka.

PTung. *ak- / *kaka 1 man 2 elder brother (1 мужчина 2 старший

брат): Evk. akā, akin 2; Evn. aqa, aqn 2; Neg. aga / axa 2; Man. xaxa 1,

axun 2; SMan. hahə 1 (829); Jurch. xaxa-aj (298) 1, axun (axun-un) (286) 2;

Ul. aGa 2; Ork. aGa / aqa 2; Nan. ā 2; Orch. aka, akin 2; Ud. aga῾ 2 (Корм.

203); Sol. axā, axin 2.

◊ ТМС 1, 23-24, 459. Forms like Evk. akā can be < Mong. (see TMN 1, 139, Poppe

1972, 100), but this is impossible for *akin and *kaka.

PMong. *aka elder brother (старший брат): MMong. aqa (HY 28,

SH), axai ekeči ‘elder aunt’ (HY 28), aɣā (IM 432), āɣa (MA 266, 185, 256);

WMong. aqa (L 59); Kh. ax; axaj ‘aunt’ (resp. address); Bur. axa; Kalm.

axə; Ord. axa; Dag. akā, aga (Тод. Даг. 118, 119, MD 112), ag (MGCD);

Dong. aɣa; S.-Yugh. aʁa (MGCD: aGa); Mongr. aGa ‘frère aîné’, āGa

‘frère puînté du père’ (SM 2).

◊ KW 3, MGCD 126. Cf. also WMong. aki, Kalm. ākə ‘elder brother’s wife’ (KW 20).

PTurk. *(i)āka 1 elder brother; elder uncle; father; grandfather 2 respectful

address 3 elder (1 старший брат; старший дядя; отец; де-

душка 2 почтительное обращение 3 старший): OTurk. aqa 1

(OUygh., from I-t half of XIII century, see ДТС); Tur. aɣa 1, 2; Gag. aɣa

1, 2; Az. aɣa 2; Turkm. āGa 1; Khal. aɣa 2; MTurk. aqa 1 (Oghuz-nama),

aɣa 1 (Abush.), aqa (Pav. C.) 1; Uzb. ɔɣa 1; Uygh. aɣa 1; Krm. aqa 2 (K),

aɣa 2, 3 (K, T); Tat. aɣa 1, 2; Bashk. aɣaj 1, 2; Kirgh. aɣa 1; Kaz. aɣa 1, 3;

KKalp. aɣa 1, 2; Kum. aɣa 1, 2; Nogh. aɣa 1, 2; SUygh. aqa 1,2, qɨz aɣa

‘тесть’ (ЯЖУ 11, 13); Khak. aɣa 1 (’father’s father’); Shr. aqqa ‘father’s

father’; Oyr. aqa 1, 2; Tv. aqɨ 1; Yak. aɣa 1 (’father’), 3; Dolg. aga ‘father’. EDAL

aga(3)-ús: policeman; companion, attendant; soldier ('crown' + 'to follow').  ANSD

ağa/ağa₃ : taç, fes, başlık, çelenk, halka, sarık. agum. SNAX

ake (eke) : büyük birader, aga, büyük kardaş. — Älterer Bruder, Herr. ÇAOS

aqa : ağa. ağika. cəvanmərd. DLDS

aqa ağa. 1.(iğə. əğə. eğe. yiyə. iyə. eçe.  əkə. əçə. axı. əxi.) aka. uka. abi. abzi. başa.  paşa. baş. şad.(< ağmaq: ucalmaq. uçmaq. qalxmaq). (aqos (yunan). aqu mançu. ahupəhləvi. aqibri: uca. a ke (japon): dadaş). 1. ona. onqa. boyar. bəy. bolerbulr.böyük. abi. böyük kişi. əfəndi. ağa bəy. baş. əmir. sayqın. sayqıdəğər. ulu kişi. 1. böyük oğul. böyük ərkək qardaş. bayar. -ağa bəy: böyük qardaş. dadaş. (aqa. əkə. yekə. əci # ini: çiçik qardaş). (<> uka: kiçik qardaş). 1. baba. ata. amca (yaşca böyük). - atakə: atacık. - anakə: anacığ. annəcik. 1. abzi. əziz. 1. iyə. eqe. aqa. oka. əkə. uka. şeyx. ata əkə. ana əkə. ağa iyə: ata ana. əcəkə: böyük bacı. ağa qadın: qadıncık: hörmətli gadın. ağa bəy: bəy ağa. ağa baba: böyükbaba. 1. əlibol. əli açıx. zəngin könüllü. covmət. qoruyucu. 1. böyük ərkək qardəş. ağabəy. 1. axa. axan tökülən sökülən yıxılan dam. - evimiz xadi. 1.ağabey. böyük ərkək qardaş. 1. yaşlı. böyük. əfəndi. 1. bəy. rəis. ARIN1

aqayu ağa. kişi. ağayu. baş. insan. adam. şəxs. (uku (sumer): kişi: ayka (permiyən): oqiç(mekzik): uqqi(mad): ukka(mad): okkayu(maç): yuuya(ruxenq).). okkayu(kamaçka: kişi.). ). ARIN1

aga wr. aga; aga₃ "tiara, crown" Akad. agû. TPSD

ağa . 1. Geniş toprakları olan, sözü geçen, varlıklı kimse 2. Halk arasında sayılan ve sözü geçen erkeklere verilen unvan. 3. Büyük kardeş, ağabey. 4. Okuryazar olmayan yaşlı kimselerin adlarıyla birlikte kullanılan san. 5. sf. mec. Cömert, eli açık. 6. hlk. Koca. 7. tar. Osmanlı Devleti'nde bazı kuruluşların başında bulunanlara verilen resmî san: Yeniçeri ağası. Çarşı ağası. Türkçe Sözlük 

ağa    Ağabey, büyük erkek kardeş. Baba. 1. bk. aga-1. 2. bk. aga-2. 3. Kayınbirader. 4. Kayınbaba, kaynata. Türkçe Sözlük

aga    1. Ağabey, büyük erkek kardeş. 2. Baba. Ağa, geniş toprak sahibi, sözü geçen kimse. Ağabey, bk. abe, age. Türkçe Sözlük

Aga, ağa sözcüğünün kökeni Sümerce aga’dır. Akadçaya ve Türk lehçelerine yayılmıştır.

Bkz. abla, ahi,  ana, anne, baba, ata, dede,  ebe,  emmi, mama,  pap,  ümmü, ümmet, valide

aga nam-lugal-la: krallık tacı.

ağaç, yış < giş, gi, ğeş (Süm.);

giş : yış: orman, dağ, ağaç, çalı. Wood, tree. STD

geş : ağaç, orman. Akad. qiştum, işum. SNAX

geş₃: penis. SNAX

ĝiš "Holz" Akad. isu.  GIŠ (Sumerogramm "Baum", "Holz"). SUZE

ağaç ‘Ağaç’,=ıgaç (KT), (Uyg)-Sümer. gi (Tuna,7)

                yagaç, yığaş (Yuyg.)

                yığaş, yiğaş (Suyg.

                ıyaç, igaç (Tuv.)

                yagaç (Özb.)

                cığaç (Kırg.)

                ağaç (Ker.)

                ağaş ((Kzk.)

                ağaş (Bşk.)

                hağaç (Hlç.). TUGÜ

Sumerian giş ‘wood , tree (GRD. 360) vs Turkic yış ‘orman, dağ, ağaç, çalı’ (EHG. 436).[Tuna90]. HMHU

ağaç tr. Ağmak (yükselmek) tan (yerden yükselen, yukarı doğru çıkan, ağan), Uy, yıgaç. İZEY

ağaç < ET. Igaç ‘ağaç, bitki’ , ‘erkeklik uzvu, phallus’ < ağaç / ‘değnek, sopa’. Tietze

ağaç:  Bu kelime Batı’da ve ülkemizde egemen olan çarpık dil ve tarih anlayışının ne denli bilim, mantık ve etik dışı olduğun göstermesi açısından çok ilginçtir. Türkçe’nin , dünyanın en eski olduğunun bilimsel kanıtıdır. Divanı Lügat-it Türk ile Pensilvanya Üniversitesi’nin hazırladığı Kengerce-İngilizce sözlükte ağaç kelimesinin 3 anlamı da aynıdır. Sadece bu kelime Kengercenin (Sümercenin) arkaik bir türkçe olduğunun kanıtıdır. Zira bu benzerliğin raslantı olma olasılığı yaklaşık 30 trilyonda birdir.

geş (Süm.) 1- tree (ağaç) 2-wood (odun) 3- penis (erkeklik organı)

Iğaş (Kaşkarlı Mahmut) 1- ağaç 2-odun 3-erkeklik organı. Ünal Mutlu

gi : ı : ağaç, ekin, bitki, orman. Rohr, reed(s). STDT. 

gi : kamış, saz. Akad. qanum. SNAX

gi [THICKET] (308x: ED IIIa, ED IIIb, Old Akkadian, Lagash II, Ur III, Early Old Babylonian, Old Babylonian, 1st millennium) wr. ĝešgi "reed thicket" . SSED

gi [REED] wr. gi "reed, cane; a unit of length" Akad. qanû. SSED

aqac ağac yığac. yeğəc. cığac. çıxac. (1. < ağmaq. ağ + ac: ağan, ucalan nərsə. 1. çıxmaq. çıxac: çıxan, dikələn nərsə. ). 1. uzanan, qalxan nərsə. 1. sopa. dəğənək. 1. daraq. quruq (qurulmuş). qalı toxumaqda ağacdan qurulan dəsgaha deyilir. 1. bağ. - ağac tikmək: bağ salmaq. başqa dillərdə: (qiş (sumer). qacca (sans). aqacca (sans)). 1. taxda. ormanlıq alan. ormanlıq bölgə.  ARIN1

ağac (yığac) : şecr, diriht; menzil, musafe, fersah. — Bäume, Mast; Station, Entfernung, Meile. | Ağac kavunu : turunc, badırnak (?). — Citrone. | Ağac kazğan : ağac kakan, kura. ÇAOS

qiştu forest, grove. GİŞ.TİR.  TASD

ağaç  735 [ETü] ıgaç ▽ 1070 [ETü] yıgaç << ATü  NETS

aghadj  (Yeghadj) = Arbre, Bois.

Cf. quichua hatca et sacha = id.; cauixana gazo = bois; sumerian gich = id.; sanscrit gacca et agacca = arbre (m.a am. ‘qui ne se ment pas’); malgache hazo=id.; georgien sech ou sechi = bois; dacien ; circassien dzig = arbre; tharou (Bengale) gatch = id.; basque haga = perche,  baton, et zuhaitz = arbre; hebreu = id.; cocth (Bengale) gactch = id.; tchentsou (Inde centrale) gats = id. armenien = croix. Bedros Keresteciyan

iğaç      : _1.  ağaç, ağaçlıklı bölge _2.  fersah

Türk Adlarının Etimolojik Sözlüyü. Hasan bay Hadi

ağaç, -cı  . 1. bit. b. Meyve verebilen, gövdesi odun veya kereste olmaya elverişli bulunan ve uzun yıllar yaşayabilen bitki. 2. sf. Bu gibi bitkilerin gövdesinden ve dallarından yapılan: Ağaç tekne.  Türkçe Sözlük 

akalūtu  tree ;

angāšu :  1) a plum , a plum-tree ; 2) : a pear ;

armannu : [ apricot tree (?) , apricot , kind of pomegranate , "mountain apple" ; : branch used as a drug , kernel used as perfume ;

ašūḫu :  pine-tree. AKDI

ağaç işum, ğeš. SNAX

ağaç  Sansk. ağaçça. Korhan Kaya

ĝiš wr. ĝeš; mu;u₅ "tree; wood" Akad.  işu. TPSD

giş (Süm.) ağaç. Akkad dilinde iş (ağaç) şeklinde kullanılmıştır. Türk dili EGİŞ (EGİS) islah edilmiş bitki (Kazak, Uygur.) EG ekmek serpmek fiilinden türemiş isim. Meyve ağacının temel ıslah edilmiş bitki olduğu devirlerde EGİŞ (AGİŞ) in meyve ağacı manasında kullanılması ihtimali var. Sonraları şekil körlenmiş ve taşıdığı mana umumileştirilmiştir. AGAŞ-AĞAÇ, IGAÇ-AĞAÇ (eski Türk sahası). Olcas

 ki-en-gi id₂-ba a šu bi₂-ba ĝiš gu₂-ba mu-zig_3. ETCSL C.2.4.1.3-83

^dḫu-wa-wa tir-bi-ta saĝ ĝiš ra-ra-za. ETCSL C.1.8.1.3-12

ĝiš ḫur-saĝ-ĝa₂ ĝišal-la-nu-um-ma. ETCSL C.5.5.4-91

en gal ^den-ki-ke₄ e₂ […]-ga-ni ĝiš mu-un-ši-kar₂-kar_2. ‘yüce efendi Enkinin evi ..[nde] .. onun penisi yükseldi / havalandı’. ETCSL. c.1.3.1-11

ĝiš im-ma-ta-ĝar. ‘ağaçları getirmek/ yerleştirmek’. Silindir A.7-14

^fešgar ĝiš nu-zu kuš-ba mi-ni-durun_x(KU.KU). ‘Penis bilmeyen/ erkek bilmeyen  dişi oğlakları yakaladı / getirdi/ onları bir kurban olarak sundu’. Silindir A.8-9

^ĝišĝišnimbar. ‘Hurma ağacı, dalı, palmiye’. ETCSL. c.1.3.3-76

ki-ba ĝiš-an-dul₃ 1(DIŠ)-am₃ i₃-gub. ‘bu yerlere koruyucu gölgelik olarak bir ağaç dikti’. ETCSL. c.1.3.3-108

ĝiš₃ im-zi-zi dub₃ im-nir-re. ‘kaldırıp penisi boşalttı/ fışkırttı’. ETCSL. c.1.1.3-253

Ağaç sözcüğü sümerce giş, gi, ğeş kökenlidir. Akadca ve Eski türk dillerine yayılmıştır.

ağıl amaş (Süm.);  ağıl, ahır, kümes, mandıra.

amaş : agıl. Ağıl, koyun yatağı, koyun pisliği.schafhürde, umfriedung, stall. STDT

amaş/a-maş : ağıl, kümes, mandıra. Akad. supurum. SNAX

ağıl ‘Koyun barınağı’ – Sümer. amaş (Tuna, 16)           EAT; ağayıl, ağıl.

                ägıl (Trkm.)

                agıl (Az.)

                ağıl (Özb.)

                ail (Tel.)

                aul (Tara., Kzk., TatK.)

                ăl (Yak., Şor., Sag., Koyb., Kaç., Kız.)       ajil (Moğ.)

                ayıl (Tel.)

                ail (Alt., Tel., Kırg.)

                ağıl (Blg.)

                ǒl (Mac.)

    aul (Çer.)

    ayl (Rus.)

   ägel (Fars.). TUGÜ.

ağıl (ayıl) : mandıra, tavar ve koyun sürüsü toplanıp yuvarlak durduğu halda etrafına çekilen muhavvita, hatire, havlu, kurs-i kamer. — Viehhof; um eine Schafheerde gezogene Mauer; Hof; Mondscheibe. ÇAOS

ağıl Fa. ağıl (hayvanların yattığı yer) dan. Fa. ağal, ağıl biçiminde geçen bu sözcük G.Doerfer ve Eren’e göre Türkçedir. İZEY

ağıl < ‘koyun ve keçi sürülerinin gecelediği, çit veya duvarla çevrili yer’ – Tkm. ağıl. Özb. ağıl, Şor, Sag. Koy, Kaça, Kzl. al ‘dorf, Jurtengruppe’. Kzk., TatK., Tara. aul 1. ‘Aul, Jurten die an einer Stelle zusammenstehen’; 2. ‘Dorf’, Çağdaş diyalektlerde ağıl yanında kullanılan ayıl (>ail) biçimi Moğolcadan alınmıştır (Ligeti). Tel. ayıl, >Alt., Tel., Krg. ail 1. ‘Jurte, Filzzelt’; 2. ‘Dorf, aul’. Krg. ayıl ‘avul’.

Eski çağlardan başlayarak kullanılır (ağıl). Orta Türkçede ağıl ‘koyun yatağı’ olarak geçer. Eski Kıpçakçada da ağıl biçimi kullanılır. Kökünü bilmiyoruz. Bilimsel yayınlarda Türkçe ağ kökünden geldiği sık sık dile getirilmiştir. Moğolcada ayil ‘family, household, settlement, group of tents’ biçimi Türkçeden kalma eski bir alıntıdır. Türkçe ağıl biçimi Moğolcada ağıl>ağil gibi ara duraklardan geçerek ayil'e çevrilmiştir. Türkçe ağıl biçiminin Moğolca ayi’den geldiği yolundaki görüş yanlıştır. Macarca falu, Vogulca pawl, Ostyakça pogıl gibi biçimlere birleştirilmesi tartışmaya açıktır. Türkçeden belli başlı komşu dillere de geçmiştir. Eren.

ağıl  [ETü] agıl hayvanların barınağı << Atü. *āgıl ● Karş. avlu < Eyun. aulē . Gerek Eski Türkçe gerek Grekçe biçimlerin İrani bir dilden alıntı olması güçlü ihtimaldir. NETS

avlu Tr. avlamak (toplanmak, toplamak, birikmek). Evlerin önünde bulunan çevresi sarılı düz alan. Evin giriş bölümü, giriş kapısının önündeki alan. Anadolu halk ağzında avul-ağıl sözcükleri avlu, toplanma yeri, çevresi, çevresi sarılmış olan ağıl anlamındadır. Lat. aula  avlu, Gr. aule avlu. EREN

amaš wr. amaš; e₂-maš; a maš; e₂amaš "sheepfold" Akad. supūr. TPSD

ağıl  1. Evcil küçükbaş hayvanların barındığı çit veya duvarla çevrili yer 2. Bazı yıldızların, özellikle ayın çevresinde görülen geniş ve aydınlık teker, ayla, hale. 3. sin. ve TV Bazı görüntülerdeki çok ışıklı cisimleri çevreleyen ışıklı teker.   Türkçe Sözlük 

ağıl    < ET agıl: ağıl.  ağış bağlamak: sürüyü yatırmak.   Türkçe Sözlük

ahbap

ahbap < Ar. Ahbap (habib) sevgililer, sevmek, hibum dostlar hubb <#hbb sevme, dost olma < Akad. habu sevmek hibum (sevgili) > Asur. hapu, ha.a.bu > İbr. ahab – habip. ŞİMŞEK

ahbap~ Ar aḥbāb أحباب  [#ḥbb afˁāl çoğ.] sevgililer, dostlar < Ar ḥabīb حبيب  [sf.] sevgili, dost. NETS

habip~  Ar.   ḥabīb حبيب   [#ḥbb2 faˁīl sf. ]     sevgili, dost < Ar. ḥabba حبّ sevdi. NETS

ahi kardeş. Ahī-Assur Aššur is my brother ahu, ahhutu   kardeş, brotherly relationship, brotherliness, position of a brother group of persons of equal status. kardeşlik ilişkileri, kardeşlik, eşit statülü bir kardeşlik  grubu. TASD

aḫ abi :  uncle , father' s brother

aḫ ummi :  maternal uncle , mother' s brother

aḫāt aḫi * :  brother' s sister

aḫḫūtu :  brotherhood ; sisterhood

aḫû (2) :  (Gt) : to become brothers , to befriend , to fraternize , to make friends , to pal up ;

aḫu :   a brother. AKDI

akı ar. ah (kardeş). Osmanlıcada ahı/akı. İZEY

ahu wr. šeš "brother; junior worker, assistant" Akkad. ahu . TPSD

ahi Anadolu’ya özgü bir örgütlenme biçimine verilen ad < Ar. ahi kardeşim < ah kardeş. Aram. ahā, İbr. ah < Akad. ahum kardeş. ŞİMŞEK

Proto-Afro-Asiatic: *ʔaḫ(w/y)-

Meaning: brother

Semitic: *ʔaḫ(ʷ)- 'brother', *(ʔa-)ḫVw-at- 'sister'

Western Chadic: *ʔahy- ~ *yahV-nV 'uncle' 1, 'brother' 2

Central Chadic: *ʔaḥiy- 'son'

Proto-Semitic: *ʔaḫ(ʷ)- 1, *(ʔa-)ḫVw-at- 2

Afroasiatic etymology: Afroasiatic etymology

Meaning: 'brother' 1, 'sister' 2

Akkadian: aḫu 1, aḫātu 2 (CAD A1, 195, 171; AHw, 21, 18)

Ugaritic: ʔaḫ (also ʔiḫ, ʔuḫ) 1, aḫt 2 (DUL, 34, 41)

Phoenician: ʔḥ 1, ʔḥt 2 (T, 10, 11)

Hebrew: ʔāḥ 1, ʔāḥōt 2 (KB, 29, 31)

Judaic Aramaic: ʔaḥā (ʔāḥā) 1, ʔăḥātā 2 (Ja., 38, 42)

Syrian Aramaic: ʔaḥā 1, ḥātā (pl. ʔaḥwātā) 2 (Brock., 10)

Mandaic Aramaic: aha 1, ahata 2 (DM, 8)

Arabic: ʔaḫ- 1, ʔuḫt- 2 (BK 1, 17, 18)

Epigraphic South Arabian: ʔḫ 1, ʔḫt 2 (SD, 4, LM, 3, Ricks, 8)

Geʕez (Ethiopian): ʔǝḫǝw, ʔǝḫʷ 1, ʔǝḫǝt 2 (LGz., 13)

Tigre: ḥu 1, ḥǝt 2 (LH, 51, 81)

Tigrai (Tigriñña): ḥaw 1, ḥawti 2 (Bass., 431)

Amharic: ǝt, ǝhǝt 2 (K, 1206)

Argobba: äḥ 1, ǝhǝd 2 (LArg., 189)

Harari: ǝḥ 1, ǝḥit 2

East Ethiopic: ZWY ǝ̄t 'sister' (LGur., 102). Note also ǝ̄n 'brother' (LGur., 55) SOD ätit 'sister' (LGur., 102)

Mehri: Cf. ɣâ 1.NODI

ahi  kardeşim. Anadolu'ya özgü bir örgütlenme biçiminin mensuplarına verilen ad .~ Ar. ˀaχī أخى [#aχw] kardeşim < Ar. ˀaχ أخ erkek kardeş (= İbr./Aram. ˀaχ אח  ► ahilik. NETS

ahum. Kardeş.  šeš. SNAX

ahi hlk. Kardeş. öz.  (ahi:) Ahilik ocağından olan kimse.   Türkçe Sözlük 

ahi – akı : (Bk. T.Gülensoy, ‘Ahi mi? Akı mı?’. Ahi Evran-ı Veli ve Ahilik Sempozyumu, 2004, Bildiriler, s.451-452.

aḥu brother. TASD 

 Ahi sözcüğünün kökeni Akadca “kardeşim” anlamına gelen “ahu”dur. Akadçadan diğer birçok dile geçmiştir. Türkçe’de de akı sözcüğü vardır “cömert, eli açık” anlamına gelir.

Bkz. abla, aga, ağa, ana, anne, baba, ata, dede,  ebe,  emmi, mama,  pap,  ümmü, ümmet, valide

ahir sonraki, son < Ar. ā¥ir son, sonuncu . Akad. aḥāru arkada olmak, geri kalmak, geç, sonra olmak. Şimşek

ahir ~ Ar. āχir آخر  [#Aχr fāˁil fa.] geç, son, sonuncu = Ar. aχar آخر öte, öteki. NETS

ahkam < Ar. aḥkām (hükm. çoğ.) yargılar < ḥkm yargılama, karar verme, hükmetme, egemen olma, güçlü ve pek olma < Akad.  ḥakāmu bilmek, anlamak, kavramak, bildirmek. Şimşek

ahkam~ Ar. aḥkām أحكام  [#ḥkm afˁāl çoğ.]   hükümler < Ar. ḥukm حكم yargı. NETS

hüküm Ar. ḥukm حكم  [#ḥkm fuˁl msd.] 1. yargılama, 2. yargı, karar, emir, kanun < Ar. ḥakama yargıladı, hükmetti. NETS

akar / agar < a ĝar (Süm.);

a ğar/agar₂/ a-gar₃/ agar₄: sulanmış tarla, otlak. çayır, çimen. Akad. ugarum. SNAX

a ĝar wr. a ĝar "to irrigate" Akad. rahāşu  (a[water] + ĝar[place]). to flood SSED.

agar (Süm.) Acker (tarla, ekin). Fritz Hommel

a--ĝar "überschwemmen, abspülen" rahāsu

a gar | Flückiger,  ("to irrigate")

a-ĝar ("überflutet")

a-ĝar # a-gar₃ "Feld"

A.ĜAR ("eine wässerige(?). SUZE

ak[mak; [ETü] UyB<1000 ak-="" akmak.="" b="" nbsp="" s="" v="">NETS

 

akar ~ Ar. ˁaḳār عقار [#ˁḳr] gelir getiren mülk. NETS

a-kar überflutet. Çoşkun sel. Sular altında. B.übner/Gerey. Akar(suw), akar (DLT)

akar; Ar. akar, akaret, kira aqarum

; bir evi, hayvanı veya insanı kiralamak, Aram. agra.  Şimşek, 2007

akar. Ar. Gelir getiren, kazanç sağlayan nesne, tarla, işyeri. İZEY

akar tr. Akmak, akan, akmakta olan, akıcı, akışlı çay, dere, ırmak. İZEY

ad-ĝar "Ackerland".  Akkad. ugāru. SUZE

a-ga₂-ga₂: (Süm.)  su altında kalmak, su basmak, yıkamak. rahaşum

a-gar (Süm.) ugarum çayır, otlak, mera, tarla

a-ga-am/am₃: havuz, gölet, bataklık, sazlık. agammum. SNAX

akar Eski Hintçe ajras “otlak, yaylak” kelimesiyle Yunanca agrόs, Latince ager, Gotça akrs (Alm. Acker) “tarla” arasındaki ilişki şudur: Başlangıçta otlak olan yerler, tarıma, toprağın işlenmesine geçildiğinde tarla yapılmıştı. “otlak”ın gerçekten eski anlam olduğu *agros kelimesinin her yerde “hayvan sürmek, hayvancılık yapmak” anlamına gelen Eski Hintçe ajati, Yunanca ágei, Latince agit fiilinden gelmesiyle ispatlanmaktadır. Dil Denen Mucize. Walter Porzig. TDK Yayını: 617

akar (ağar) : taife-i etrakdan bir kabile ismi dir. — Name eines türkischen Stammes. ÇAOS

agar wr. a-gar₃; agar₄; agar₂; agar₃; a-da-ar "meadow" Akad.  ugāru. TPSD

ugarum  grassland, meadow, arable land. A.GAR

. TASD

akar agāru  to hire, rent, Cf. agru. Arabic : karā  كَرا «hired», agru :  hired man ; hireling. AKDI

akar    Ar. ¤a®¥r  (I) a. (aka:rı) esk. Kiraya verilerek gelir getiren ev, dükkân, tarla, bağ vb. mülk, akaret.   Türkçe Sözlük  

akar ,Ar. akār, akāret kira < akad agāru, bir evi hayvanı veya insanı kiralamak. Aram. agrā . akaret. Şimşek

 a-gar₃ gal-gal-e X [(X)]-na nu-un-[X]. ETCSL. C.2.1.2-24

a-gar₃ sig₇-sig₇-ga-bi um-ma-te. ETCSL C.1.1.3-92

ur-saĝ en šag₄-tum₂ a-gar₃ ur maḫ kur sud-da. ETCSL C.4.19.1-1

a-šag₄-ga še gu-nu a-gar₃-ra nu-si-si. ‘tarlalar ve çayırlar arpa ve ketenle dolmazdı’. ETCSL. c.4.05.1-121

a-gar₃ sig₇-sig₇-ga-bi um-ma-te. ‘yeşil çayırlara yaklaştığımda’. ETCSL.c.1.1.3-92

Akar/akaret  sözcüğünün kökeni Sümerce a-gar’dır. Sulanan tarla, çayır,  gelir getiren anlamındadır.

akıbet < Ar. aqibat arkadan gelen şey,  son, sonra  < aqıb ardından gelen  şey, < Ar. aqaba ardından geldi, takip etti < aqıb ardından gelen < Ar. aqb topuk < #qb ardından gelme < Akad. eqbu topuk, ökçe, bir şeyin geride kalan kısmı. ŞİMŞEK

akıbet~ Ar. ˁāḳiba ͭ عاقبة  [#ˁḳb fāˁilaͭ fa. f.] ard, son, sonra < Ar. ˁaḳaba عقب ardından geldi, takip etti = Ar. ˁaḳb عقب topuk. NETS