Etimoloji E harfi ile ... II

erguvan ~ Fa./Ofa. argavān أرگوان kızılımsı mor çiçekler açan bir ağaç, kızılımsı mor renk ~ Aram. ˀargwānā ארגונא ~ Akad. argamannu erguvan rengi, kızıl mor

● Ar. urcuwān  Aramcadan alınmıştır. NETS

erguvan    Far. er¦av¥n 

a. bit. b. Baklagillerden, eflatunla kırmızı arası renkte çiçek açan, güzel bir süs ağacı, deliboynuz (Cercis siliquastrum). Türkçe Sözlük

argamannu  [SÍK.ZA.GÌN.SA₅ :  ]  (n., syn. takiltu).[Colors]. 1) (textile) : purple ; 2)  : tribute ;.Comparison with other Semitic languages :.Arabic : .rǧwānī  أرجواني «purple». AKDI

argamannu   : red purple wool, tribute. TASD

erguvan < Fa. ergavān = Ofa. argawān erguvan ağacı, erguvan rengi Cercis siliquastrum > Ar. arguwān, < Aram. argēvānā < Akad. argamannu(m) >? >? Hit. arkamman (?) hediye, takdır, vergi. Fa. argawani . ŞİMŞEK

esas < Ar. asās < Ar. uss <#’ss temel olma < Akad. uşşu, işdu  temel. Süm. uş8. Şimşek

esas~ Ar. ˀasās أساس  #ass faˁāl çoğ. temeller, kaideler < Ar. ˀuss اوسّ temel. NETS

esir a-si-ri: (Süm.);

esir : Akad. asuri esir; Ar. asīr أسير #asr tutsak = Akad. asīr  savaşta alınan

tutsak  < Akad.  esēru ödeme talep etmek, haraç almak  NETS

a-si-ri / asiri,  esir, tutsak, Akad. asirum. SNAX

asiru / eseru prisoner. TASD

esir. Sumerian šurx, šurux are rebus representations of Akkadian esēru. Proto-Semitic: *ʔVsir-

Afroasiatic etymology: 

Meaning: 'bind, join' 1, 'hobble' 2

Akkadian: esēru 1

Ugaritic: ʔsr 1

Hebrew: ʔsr 1

Aramaic: ʔsr [-i-] 1 Mehri: wesōr

Jibbali: ʔesɔr 2

Harsusi: wesōr. SSED

asiri wr. a-si-ri "prisoner of war" Akad. asiru. TPSD

esir : tutsak, bendi. — Sclave. ÇAOS

esir    Ar. es³r 

(I) a. 1. Tutsak. . 2. Köle. 3. mec. Bir düşünceye veya bir kimseye körü körüne bağlı olan kimse.

Türkçe Sözlük 

asīru  (n. ; )

prisoner of war ;  bīt asīrim prison

Cf. esēru. See also : šallu, ḫābūšu

Comparison with other Semitic languages :

Arabic : ʾasir  أسير «pow». AKDI

esēru to enclose , to confine (personne, oiseau) , to surround (army, ennemy) , to encircle / to gird (?) / to fence (?) ; eserta esēru : to take a concubine. AKDI

 asiru: prisoner. Asyy.Dict

eser; to press for payment due, to collect, to put a person under pressure,

to collect, tribute, to put pressure upon a person . Asyy.Dict

esir tutsak < Ar. asir köle < # esr bağlama, zincire vurma, tutuklama < Akad. asiru(m) tutsak, esir, savaş esiri < Akad. esēru, asāru kuşatmak, kilitlemek, insanı, kuşu, düşmanı vb. Kapatmak. ŞİMŞEK

eşik gişig (Süm.);

gişig : eşik. Kapı. door. STDT

eşik; 1) door; qabaq (or arbaz) gate; 2) outside. Sumerian gishig ’Tur’ (D.130), ’door’ (EHG,436) Turkic eşik ’kapı’ (KBI,206) [Tuna90: Chuvash alak door [Krueger61:215]; eşik 'threshold' [Clauson72:259]; the fact that the word also means‘outside’ (in Karachay-Balkar) means it is possible that this word could have come from tış, which itself could have come from taş. It could be related to aç (to open) . HMHU

eşik ‘kapı boşluğunun alt yanında bulunan alçak basamak’. – Tkm. işik ‘kapı; küçük kapı TatK. İşek, Bşk. İşek, Nog. esik ‘kapı’, Kzk. esik ‘kapı’, KKlp. eşik ‘kapı’, Krg. eşik  çadır kapısı yerine kullanılan perde, kapı, Ha.l aşäk ‘door, threshold’. Özb. Eşik, Hak. izik, Tuv. Ejik, Çuv. aläk kapı. Çuvaşçada –ş-‘ nin –l-‘ye çevrilmesi kuraldır.

Eski Türkçeden başlayarak kullanılır. Orta Türkçede eşik olarak geçer. Eski Kıpçakçada da eşik biçimi kullanılır. Eren

eşik ETü. eşik kapı girişi, kapı < Etü. eşü- kapamak, örtmek  ● Kaş << ATü ● Nihai anlamı “kapatılan şey, kapı” olmalıdır. NETS

^ĝišig "Tür" , door, Akad. daltu. SUZE

^gisig wr. gi-sig; gi-sig₇ "a reed fence" Akad. kikkišu. TPSD

eşik. eşiklik : eşik yapmak için kullanılan ağaç. DVLT

eşik, -ği    

a. 1. Kapı boşluğunun alt yanında bulunan alçak basamak. . 2. Kapı ağzında basamağın konulabileceği yer. . 3. mec. Başlangıç yeri, başlangıç noktası, yakını. . 4. coğ. Karalar üzerinde veya deniz diplerinde birbirine komşu iki çukurluğu ayıran tümsek biçiminde, üzeri çoğu kez düz kabartılar. 5. müz. Telli çalgılarda üzerine tellerin bindiği köprü. 6. ruh b. Bir tepkinin başlamasında, ortaya çıkmasında etkili olan ruhsal, fizyolojik nokta.

Türkçe Sözlük 

eş (Süm.) ev. Türk Dili EŞİK (ESİK) kapı (Umum Türk). Olcas

işik : dergyah, kapunun taşra tarafı. — Thor, Schwelle. | işik ağası : kapucı başı, kapu ağası, teşrifatcı. — Thorwächter, Zerimonienmeister. ÇOAS

eš₃: (eššum, bitum) tapınak, ev, türbe, sığınak, kurum. SNAX

eşkıya < Ar. aşqiyā bedbahtlar, suçlular, şakiler < Ar. şaqi yaramaz, serseri, şuç işleyen < # şqw acı ve sıkıntı verme, birine kötülük yapma < Akad. şegu yabani, vahşi, çılgın olmak. Şimşek

ev / e₂ (Süm.);

ev, barınak, mesken, konut, tapınak, yer, oda, bölüm. bitum .

e₂ : ev, tapınak, aile, oda. Akad. bitum. SNAX

e₂ "Haus", Tempel, Akad. bītu. SUZE

e  wr. e₂; ĝa₂; e₄ "house; temple; (temple) household; station (of the moon)?; room; house-lot; estate" Akad. bītu SSED, TPSD

é-gal:  palace ('house' + 'large') . SULE

ev ; ET. konut, çadır bayt بيت  #byt ev, hane . Akad. bītu, Fen. bt, İbr./Aram. bēt (ev). NETS

ev : ef, ew, öw, üw, üv. DVLT

Hititçe’de ab; ev, oba demektir. Fehmi Dinçer

e wr. e₂; ĝa₂; e₄ "house; temple; (temple) household; station (of the moon)?; room; house-lot; estate" Akad. bītu . TPSD

ev; ‘Yalnız bir ailenin oturabileceği biçimde yapılmış yapı; konut.

                KT. ew,

                Uyg. āβ,

                OT. ew, ef, ev, öw, üw, üv

                TatK., Bşk. üy

    üy (Kırg., Kzk., KKlp., Blk., Kum., KarK., Nog., Alt., Tel., Kuğ., Özb.)

    üye ‘oda’ (Kumd.)

    üg ‘yurt’ (Tuv.)

                ü (Bar., Alt., Şor.)

                üv (KarT.)

                ug ‘ev’ (Kumd.)

                öm (Mad.)

                öp (Sag.)

                ev (Az.)

                öy (Trkm., TatK., Bşk., Tar.)

                em (Şor.)

                ep (Küer.)

                ip (Hak.)

                hăv (Hlç.)

                yev (Kar., Köp.)

 Sayın Gülensoy ‘ev’ maddesine aşağıdaki notları koymuştur. "Çince, Sümerce ya da başka bir dilde köken aranması doğru değildir".  Bu sözcüğün Sümerce’de aranması neden yanlış olsun?.”Sümerce ya da başka bir dilde köken aranması” neden “uygun     “ olmasın? Tartışma ve Sonuçlar bölümünde bu konulara değinilecektir. TUGÜ

ev (Ouï) = Maison. Cf. babylonien  et médique (ou néo susien ? ) è =maison; japonais iyé= id.; chinos uh=id.; lycien u, uva,  et uve= maison (selon S. Bugge, LykischeStudien ii, 1901); curetu  et  cupua (Brésil)  uii=id; bribri (Costa Rika) hu=id; tombuktou (Afrique) hu=id;  autres dialectes africains ho, huo, oa, ua=id. Bedros Keresteciyon

ev 1. Yalnız bir ailenin içinde oturabileceği biçimde yapılmış yapı, 2. Bir kimsenin veya ailenin içinde yaşadığı yer, konut.

Az.  öv,

Tkm.  öy,

Nog.  üy,

TatK.  öy, Bşk öy,

Blk.  üy,

KKlp.  üy,

Kzk.  üy,

Krg . üy,

Tat.  öy,

Hal.  häv,

Şor.  em,

Küer.  ep,

Bar.  û,

Mad.  őm,

Sag.  öp,

Alt., Tel., Kug.  üy,

Hak.  ib,

Şor. , Alt.  ū,

Tuv.  üg ‘yurt’.

Eski türkçeden başlayarak kullanılır. Orta Türkçede ev olarak geçer.Kaşkarlı Mahmud’a göre Oğuzlar ew biçimini kullanırlar. Eski Kıpçakçada ev olarak geçer. Kökenini bilmiyoruz. Munkaácsi’ye göre Sümerce ab biçimiyle birleştirilebilir. Hommel de Sümerce ab- Türkçe ev (eb) arasındaki bağlantı üzerinde durmuştur. Németh’e göre bu iki sözün birleştirilmesi olanaksız olmamakla birlikte, inandırıcı değildir. Doerfer’e göre, Munkaácsi’nin ev’in sümerceden geldiği yönündeki savı yanlıştır. Polivanov’a göre Çinceden alınmıştır. (Çince ip=köy). Polivanov bu etimolojiyi çalışmalarında sık sık dile getirmiştir. Sbornik, Räsänen etimoloji vermemişitr. Clauson da etimolojik bir açıklama yapmamıştır. Sevortyan, Polivanov’un etimolojisini vermiştir. Doerfer’in Halaççaya dayanarak verdiği ev’in päb’den geldiği yolundaki savı düşündürücüdür. Menges Orta Korece ip ‘Haus’ , Japonca iba ‘Haus’ biçimleriyle karşılaştırmıştır.  Eren

e₂-gal mu-du₃ niĝ₂ dirig bi₂-ak. ETCSL c.1.3.2-171

lugal-ĝu₁₀ e₂-gal maḫ-a-ni […] mu-ni-in-dug₃-dug₃-ge-[en]. ETCSL c.5.3.3-251

lugal-bi-ir e₂-gal dug₃-ga-na ḫe₂-na-an-us₂.  ETCSL c.2.4.2.02-288

evlat çocuklar, oğullar < Ar. awlād < Ar. walad çocuk #wld Akad. (w)aladu(m), uladu, maladu doğurmak. Şimşek 

evlat~ Ar. awlād أولاد  #wld afˁāl çoğ.çocuklar < Ar. walad ولد çocuk. NETS

eylül ~ Ar. aylūl أيلول Rumi takvimin yedinci ayı ~ Aram. ˀelūl אלול Arami/ İbrani takviminin altıncı ayı = Akad. elūlu hasat, bağbozumu.  NETS

ululum Eylül. 6. Ay. SNAX

eylül Türk miladi takviminde 9.ay Sür. eylul < Aram. eylül < Akad. elunum, elulu, ululu bir bayram. Babil takviminin 6.ayı, elulu ayı. Akadca da Arinna bayramı, ağustos ve eylülün bir bölümüne denk gelen ay, hasat, bağbozumu. Belki? Süm. adı A.LA; La.LA; UL (eylül). Şimşek.2004

elūlu [Time → Month] → elūnu

Comparison with other Semitic languages :

Arabic : aylūl  أَيْلُول «September»

elūnu  [ITI.KIN.(DINGIR.INANNA):]  [Time  Month], elul, sixth month  of the year  (approximately August September) ; elūnu šanû,   elūnu urkiu second . elul

Variants : elūlu, ulūlu. AKDI

eylül    Ar. eyl°l  a. Yılın dokuzuncu ayı.

Türkçe Sözlük